25 kwietnia 2024


Z początkiem tego roku ukazał się słownik biograficzny polskich i związanych z Polską odkrywców, wynalazców oraz pionierów nauk matematyczno-przyrodniczych i techniki: „Polski wkład w przyrodoznawstwo i technikę” pod redakcją prof. Bolesława Orłowskiego. Teraz planowane jest udostępnienie całej potężnej zawartości słownika w internecie – do powszechnego użytku.

Publikacja składa się z czterech tomów, ma razem ponad 2000 stron i zawiera przeszło 1200 biogramów polskich i związanych z Polską, nieżyjących już odkrywców, wynalazców i pionierów techniki i nauk matematyczno-przyrodniczych. A więc znajdziemy tu wybitnych matematyków, fizyków, chemików, geologów, kartografów, inżynierów różnych specjalności, botaników, geografów, astronomów, architektów, lekarzy i oczywiście konstruktorów. Biogramy przygotowało ponad 110 autorów (wśród nich także autorzy publikacji w naszym magazynie), a całość została wydana bardzo starannie nakładem Instytutu Historii Nauki PAN i Instytutu Pamięci Narodowej (Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu).

Słownik to opus magnum prof. Orłowskiego, niestrudzonego popularyzatora historii techniki, zwłaszcza w odniesieniu do polskich dokonań na tym polu. Jak sam pisze we wstępie, czytelnicy słownika „będą bez wątpienia zdumieni wagą i skalą przedstawionych na jego łamach polskich osiągnięć. Jestem pod ich wrażeniem, pogłębionym w trakcie redagowania słownika, kiedy to sam dowiedziałem się o wielu wartych pamięci dokonaniach, choć przecież od pół wieku zajmuję się zawodowo historią nauki i techniki. Dla czytelników o wykształceniu humanistycznym lektura zawartych w nim biogramów będzie w wielu przypadkach porażająca, co powinno ich skłonić do znacznej modyfikacji samoświadomości historycznej”.
Począwszy od Witelona, XIII-wiecznego odkrywcy zjawiska aberracji sferycznej zwierciadeł, są w słowniku opisani wynalazcy m.in. czołgowego peryskopu odwracalnego, radiostacji przenośnych (walkie-talkie), fotometru – przyrządu do pomiaru światła, rolkasety fotograficznej, systemów pneumatycznych do napędu kolei i tramwajów, łóżka zapobiegającego odleżynom, bębnów pamięci magnetycznej, kontrastu interferencyjno-różniczkowego do mikroskopów różnych typów, wzmacniaczy lampowych, mikroskopów, radiowych urządzeń nadawczych, akumulatorów, prostowników, aparatu do fotografii kolorowej, systemu kierowania ciągiem w silnikach rakietowych na paliwo stałe, wykrywacza min, maszyn walcowniczych, maszyn liczących, telektroskopu – do przesyłania obrazów na odległość, tkaniny kuloodpornej, urządzenia do kopiowania rzeźb, karabinu szybkostrzelnego, kondensatora elektrolitycznego, miksera kuchennego, działa pneumatycznego, metody elementów skończonych, bezsoczewkowego skupiania wiązki laserowej, urządzeń do ogrzewania samochodów i samolotów, twórcy rozwiązań dla samolotów pionowego startu, konstrukcji rotacyjnego silnika lotniczego, trójfazowego silnika indukcyjnego, systemu automatycznej sygnalizacji kolejowej, technologii cynkowania, systemu elektroenergetycznego, są także pionierzy motoryzacji, elektroniki, prac nad laserową kompresją plazmy, technologii tunelu zatapialnego, stalownictwa, fotografii barwnej i filmu, kosmonautyki, miernictwa cyfrowego, przemysłu zegarmistrzowskiego, elektrycznych napędów samochodowych, przemysłu radiotelegraficznego, aerodynamiki eksperymentalnej, ergonomii, elektronicznej techniki próżniowej, systemu prądu trójfazowego, stosowania spawania w budownictwie, badań cybernetycznych, elektryfikacji kolei, centralnego ogrzewania i wentylacji, napędu odrzutowego, są współwynalazcy wyświetlacza ciekłokrystalicznego LCD, urządzenia do zdalnego sterowania mechanizmów, maszyn elektrycznych prądu stałego, spawania łukowego i wielu innych.
Tą publikacją autorzy chcieli oddać sprawiedliwość tym spośród twórców naszego narodowego dorobku, którzy pozostawali w zapomnieniu w szerokich warstwach społeczeństwa, w wyniku pewnych zaniedbań polskiej historiografii, skupiającej się przede wszystkim na wojskowych, politykach, bojownikach o wolność i twórcach literatury.