Do spawania stali austenitycznych odpornych na pękanie wodorowe często stosujemy elektrody rutylowe np.:



Elektrody w pierwszej kolumnie są do spawania na biegunie ujemnym (–), z dołu do góry; elektrody w drugiej kolumnie są do spawania na biegunie dodatnim (+), z góry na dół, a elektrody w trzeciej kolumnie to elektrody grubootulone (duży uzysk) do spawania w pozycji podolnej i nabocznej. Elektrodę 316L, wg norm USA, można zastosować do stali 302, 304, 308 i 316, natomiast elektrod tańszych, o stopiwie odpowiednim do stali 308L, nie wolno stosować do stali 316L.
Stopiwo 309 stosujemy do spawania stali białej z czarną, a elektroda ze stopiwem 307, z manganem, jest elektrodą „wytrychem”, do spawania stali niewiadomego pochodzenia i stali trudnospawalnych. Elektrody rutylowe do osiągnięcia efektu „lufy”, czyli większej szybkości topienia rdzenia od otuliny, wymagają dużo większej długości łuku. W przeciwnym wypadku żużel nie będzie spływał, a ścieg będzie „garbaty”. Elektrody rutylowe przy wykonywaniu przetopu i wypełnienia wymagają odwrotnych ruchów niż elektrody zasadowe.


Rys. 1 Sposób wykonania zakosów przy spawaniu w pionie z dołu do góry dla różnych typów otulin elektrod

Oznaczanie materiałów do spawania w osłonie gazów MAG drutem proszkowym 136, 137, 138
Druty proszkowe, przy fazowaniu na 1/2V grubych blach w złączach teowych, jako jedyne dają możliwość aby wykonać złącze półautomatycznie metodą MAG. Wynika to z faktu, że wolny wylot elektrody drutu proszkowego wynosi 20 średnic drutu i jest dwa razy większy od wolnego wylotu drutu pełnego. Oznacza to, że gdy dysza oprze się o rowek spawalniczy, przy drucie gołym powstałyby „przyklejenia” związane z nadmiernym wolnym wylotem elektrody.
Przeanalizujmy oznaczenia drutów stosowanych przy budowie „Stadionu Narodowego“. Ze względu na fazowanie 1/2V ścianki rury o grubości 40 mm do wykonania zastosowano drut proszkowy metaliczny produkcji niemieckiej.
EN ISO 17632-A T 46 6 M M 1 H5
- przetop, 46 - granica plastyczności 460Mpa, 6 - praca do temperatury – 60º C, M - drut proszkowy metaliczny, M - spawanie w mieszance gazowej 20% CO2 + 80% Ar, 1- możliwość wykonania przetopu z góry na dół, H5 - zawartość wodoru 5 ml/100 g
Do wykonania wypełnienia zastosowano drut proszkowy rutylowy szybkokrzepnący (do spawania w suficie i w pionie), miedziowany z pełnej rurki (nadaje się do spawania na montażu). Ze względu na grubość przewidziano podgrzewanie zapobiegające wykraplaniu się wody i zapobiegające hartowaniu się spoiny.
W stoczniach stosuje się też drut proszkowy zwijany produkcji krajowej. Wadą tego drutu jest konieczność wyspawania całej rolki po rozpakowaniu. Do spawania platform, ze względu na wymagany niski rozrzut parametrów, stosuje się japoński drut, rozprowadzany przez firmę NST z Norwegii.
Ze względu na bardzo dużą szybkość topienia i obniżanie temperatury jeziorka drut ten jest niezastąpiony przy spawaniu grubych blach ze stali austenitycznej. Zastosowano go m.in. przy spawaniu fragmentów ze stali niemagnetycznej obudów generatorów do elektrowni w Wytwórni Konstrukcji Stalowych Huty FERRUM. Poniżej przykład rozszyfrowania symbolu takiego drutu.

Podsumowanie
Jak pokazano na przykładach rozszyfrowywanie i tworzenie symboli europejskich materiałów dodatkowych nie nastręcza trudności. Należy jednak pamiętać, że formalne składy chemiczne mogą w przypadku różnych producentów dawać różne parametry wytrzymałościowe. Dlatego warto zaopatrzyć się w katalogi i poradniki poszczególnych producentów. Dostępne są one również w formie elektronicznej.
Mamy nadzieję, że nasza publikacja będzie również przydatna do wyszukiwania odpowiednich producentów i materiałów.

W następnej części omówimy dobór materiałów podstawowych i dodatkowych, w oparciu o metalurgię spawania.

Ryszard Jastrzębski
Instytut Łączenia Metali w Krakowie
zdjęcia: Mariusz Jaworski