Rodzaje procesów recyklingu CFRP
Recykling materiałów konstrukcyjnych może przyczynić się do trwałego rozwoju procesów przemysłowych. W dzisiejszych czasach materiały takie jak metale, szkło, tworzywa sztuczne, w dużym stopniu podlegają recyklingowi. Jednak kompozyty CFRP, ze względu na swoją niejednorodną budowę (osnowa, zbrojenie), nie zostały prawidłowo podane recyklingowi.

Recykling mechaniczny
Recykling mechaniczny polega na rozbiciu kompozytu CFRP przez procesy rozdrabniania, kruszenia, mielenia lub poddaniu innym podobnym procesom mechanicznym. Uzyskane pocięte elementy segreguje się na bogate w żywicę i bogate we włókna. Mechaniczny recykling nie odzyskuje pojedynczych włókien. Typowym zastosowaniem mechanicznie recyklingowanych kompozytów na bazie włókna węglowego (rCFRP) jest dodanie ich, jako wypełniaczy lub zbrojenia kompozytów, w przemyśle budowlanym np. do produkcji sztucznego drewna, asfaltu lub cementu. Kompozyty te są jednak produktami o niskiej jakości i właściwościach mechanicznych. Oprócz tego, sam proces recyklingu mechanicznego jest bardzo energochłonny.

Rys. 3    Schemat procesu recyklingu mechanicznego

Recykling termiczny (Piroliza, Fluidised bed)
Recykling termiczny wykorzystuje wysokie temperatury w przedziale między 300-1000 ^oC. W procesie termicznym żywica ulega rozkładowi i wyparowaniu, oddzielając włókna wzmacniające i wypełniacze. Przykładem takiego recyklingu jest piroliza. Proces ten opiera się na termicznym rozkładzie cząstek organicznych w atmosferze gazu obojętnego (np. azotu). Jest to najczęściej stosowana metoda recyklingu CFRP. W procesie pirolizy wcześniej pocięte elementy CFRP podgrzewane są do temperatury 450-700 ^oC w środowisku prawie beztlenowym. Osnowa polimerowa ulega ulotnieniu, a włókna węglowe zostają odzyskane. W celu zaoszczędzenia energii, powstałe w trakcie procesu gazy są spalane i przekształcane na energię termiczną, podtrzymującą pirolizę. Ciągłość procesu zapewnia utrzymanie niskiego nakładu dodatkowej energii z zewnątrz. Schemat procesu pirolizy przedstawiono na rysunku 4. Wady i zalety procesu wymieniono w tabeli 1.

Rys. 4    Proces recyklingu pirolizą

Drugą metodą recyklingu termicznego CFRP jest utlenianie. Polega ono na spalaniu osnowy polimerycznej w strumieniu gorącego i bogatego w tlen powietrza (w temperaturze 450 °C do 550 °C). Metoda nazywana procesem złoża fluidalnego (FBP) została wykorzystana przez kilku badaczy. Podczas recyklingu FBP, CFRP (rozdrobnionego do elementów o rozmiarze około 25 mm) wprowadza się na metalowym ruszcie nad zbiornik wypełniony krzemionką. Strumień gorącego powietrza rozkłada żywicę, która wyparowuje, a następnie jest wentylowana. Cięższe włókna węglowe opadają na dno. Ta naturalna segregacja sprawia, że FBP szczególnie sprawdza się przy recyklingu zanieczyszczonych kompozytów w produktach wycofanych z użytkowania. W tym procesie również wykorzystuje się uzyskane frakcje lotne żywicy w celu odzyskiwania energii. Zalety i wady FBP także podsumowano w tabeli 1.

Recykling chemiczny
Chemiczne sposoby recyklingu CFRP oparte są na środowisku reaktywnym. Żywica polimeryczna ulega rozkładowi na stosunkowo duże oligomery, natomiast włókna węglowe pozostają obojętne na działanie środowiska chemicznego. Chemiczny recykling ma na celu depolimeryzację chemiczną lub usunięcie osnowy i uwolnienie włókien do dalszego odzysku. Uzyskuje się to stosując rozpuszczalnik organiczny lub nieorganiczny. Proces ten aktualnie nie jest rozwijany na świecie, ze względu na duży wpływ użytych rozpuszczalników na środowisko. Po procesie recyklowane włókno węglowe (rCF) zostaje zebrane i osuszone. Zalety i wady obecnie stosowanego recyklingu chemicznego przedstawiono również w tabeli 1.

Tab. 2    Przykłady zastosowania rCFRP oraz procesy ich recyklingu oraz produkcji

Zastosowanie rCFRP
Przykłady procesów, produkcji oraz zastosowania poszczególnych typów rCFRP przedstawiono w tabeli 2. Włókno węglowe po procesie recyklingu ma formę puszystego włókna zawierającego pojedyncze całe włókna. Włóknina ta jest niezanieczyszczona, lub ma małe wtrącenia na powierzchni. Recyklingowane włókno węglowe charakteryzuje się niższą wytrzymałością w porównaniu do produktu wyjściowego.

Wartość włókna pochodzącego z recyklingu jest zależna w głównym stopniu od jej właściwości, jeżeli uzyskane właściwości mechaniczne i moduł Younga nie różnią się znacząco od CF. Włókna takie mogą być użyte ponownie, zamiast włókien pierwotnych, co daje zalety ekonomiczne. Najlepsze jakościowo rCF uzyskuje się z metod termicznych i chemicznych, natomiast najgorsze z metod mechanicznych. Ponownie wprowadzone do obiegu rCFRP wykorzystuje się głównie do produkowania akcesoriów z tkanych arkuszy np. torebki (Rys. 5a). Włóknina rCFRP i jej produkt w formie arkuszy charakteryzuje się właściwościami takimi jak odporność na ścieranie, odporność chemiczna oraz wysoka przewodność. rCF często stosuje się w stężeniu 30-40% jako dodatek do produkcji akcesoriów metodą wytłaczania (Rys. 5b).

Rys. 5    Produkty z recyklowanego CF

Możliwość stosowania rCFRP w różnych kombinacjach ma umożliwić uzyskanie wyższej wytrzymałości i przewodności w porównaniu do samej żywicy. W najbliższym czasie najprawdopodobniej technologia recyklingu pobudzi pobyt na nowe jej zastosowania, oraz wpłynie na cenę włókien węglowych.

Łukasz Bolewski
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Politechnika Gdańska
Katedra Inżynierii Materiałowej i Spajania

Literatura:
Barnes, F.: Recycled Carbon Fiber: Its Time Has Come, 2000
Carberry, W.: Airplane Recycling Efforts Benefit Boeing Operators, Boeing AERO Magazine, 2008
Marsh, G.: Reclaiming Value from Post-Use Carbon Composite. Reinforced Plastics, 52, 2008
Melendi-Espina S., Morris C., Turner T., and Stephen Pickering S.: Recycling of Carbon Fibre Composites, 2016
Milled Carbon Ltd., Recycling Solutions for Cured and Un-Cured Carbon Fibre Composites, 2007
Pimenta, S., Pinho, S.T.: Recycling Carbon Fibre Reinforced Polymers for Structural Applications: Technology Review and Market Outlook. Waste Management 2011 31 (2)
Roberts, A.: Rapid Growth Forecast for Carbon Fibre Market, Reinforced Plastics 51, 2007
Witten, E., Thomas M., Kühnel M.: Composites Market Report 2015, Industrievereinigung Verstärkte Kunstoffe, September 2015

artykuł pochodzi z wydania 10 (121) październik 2017

Czytaj także:

Kompozyty węglowe dla zastosowań kosmicznych

Pöppelmann KAPSTO: Blauer Engel dla wielu trwałych elementów ochronnych – i jeszcze więcej produktów wykonanych z materiałów pochodzących z recyklingu odpadów pokonsumenckich

Klejenie struktur lotniczych. Analiza wpływu metody przygotowania powierzchni kompozytów i aluminium na wytrzymałość połączeń klejonych; cz.2

Recykling włókien węglowych w zastosowaniach produkcyjnych