Zawory i rozdzielacze są tymi elementami układów hydraulicznych, które bezpośrednio tworzą automatykę hydrauliczną. Zawory są regulatorami ciśnienia, przepływu lub kierunku ruchu cieczy. Rozdzielacze natomiast, jak wynika z nazwy, rozdzielają strumień cieczy do odpowiednich miejsc, siłowników hydraulicznych, powodując zadane ruchy tłoków dla wykonania przez nie zaprogramowanej pracy. Są więc elementami sterującymi. Z kolei akumulatory hydrauliczne mają za zadanie wspomaganie układu hydraulicznego w zaprojektowanych momentach zwiększonego zapotrzebowania oleju. Szczegóły budowy i działania tej aparatury opisane są w podręcznikach dotyczących hydrauliki. W artykule podajemy niektóre aspekty praktyczne zastosowania tych elementów*.
Aleksander Łukomski
Zawory hydrauliczne to regulatory, których zadaniem jest zabezpieczenie układu hydraulicznego przed przeciążeniem lub regulacja prędkości tłoka. Zawory hydrauliczne dzielimy na ciśnieniowe oraz do nastawiania i regulacji prędkości przepływu. Występują różne rodzaje zaworów o różnej budowie i działaniu.
Zawory ciśnieniowe to zawory bezpośredniego działania. Ograniczają ciśnienie występujące w układzie, zabezpieczając podzespoły przed uszkodzeniem. Są to:
- Zawory przelewowe, które ograniczają ciśnienie przed zaworem, odprowadzając nadmiar oleju do zbiornika lub do gałęzi układu, gdzie panuje mniejsze ciśnienie. Zawory te mogą służyć także jako zawory bezpieczeństwa, gdy ich działanie jest odpowiednio szybkie. Zabezpieczają wtedy układ przed przeciążeniem.
- Zawory redukcyjne, które umożliwiają utrzymanie stałego ciśnienia za zaworem, niezależnie od zmian większego ciśnienia panującego przed tym zaworem.
- Zawory różnicowe, które reagują na różnicę ciśnień między dwiema gałęziami układu hydraulicznego, np. służą do utrzymania stałego spadku ciśnienia na dławiku.
- Zawory zwrotne, które umożliwiają przepływ cieczy w jednym kierunku. Zawory zwrotne sterowane mogą zostać otwarte ciśnieniem oleju w kanale sterującym, umożliwiając przepływ oleju w obu kierunkach. Są często stosowane np. w platformach podnoszonych siłownikiem, na których są pracownicy. Wykonane w formie nabojowej i wkręcone bezpośrednio w głowicę siłownika z możliwością ręcznego sterowania tym zaworem, też z poziomu platformy w przypadku awarii, służą do powolnego opuszczenia platformy z pracownikami. Jest mnóstwo innych zastosowań tych zaworów.
Przy większych ciśnieniach i przepływach wymienione powyżej zawory steruje się często strumieniem oleju pośrednim, pomocniczym, gdyż przy bezpośrednim sterowaniu, zwłaszcza przy dużych natężeniach przepływu, mogą one wpadać w drgania.
* Obecnie wszystkie elementy układów hydraulicznych, a zwłaszcza ich przyłącza powinny być wykonywane według zaleceń CETOP (Comité Européen des Transmissions Oléohydrauliques et Pneumatiques). Jest to Europejski Komitet Energetyki Płynnej, do którego należą wszystkie znane firmy zajmujące się hydrauliką siłową w Europie. CETOP wydaje wytyczne do projektowania elementów hydrauliki i pneumatyki oraz budowy układów, unifikacji i normalizacji elementów hydrauliki, a także zajmuje się wydawaniem materiałów szkoleniowych.
Cały artykuł dostępny jest w wydaniu płatnym 3/4 (174/175) Marzec/Kwiecień 2022
