Spawanie łukowe znane jest już od ponad stu lat. Jak w każdej operacji technologicznej także i w spawaniu występują różnego rodzaju błędy. Znajdowanie błędów spawalniczych i ich właściwa ocena są możliwe dzięki różnym metodom badania spoin. Badania spoin mogą być niszczące (DT – Destructive Testing) lub nieniszczące (NDT – Non Destructive Testing). Te drugie omówiono w artykule.
Aleksander Łukomski
Pięćdziesiąt lat temu dla jednej z polskich fabryk taboru szynowego zbudowano laboratorium radiologiczne do badania spoin. Było to pomieszczenie wybudowane w wydzielonym miejscu hali produkcyjnej o długości 30 metrów i szerokości 6 metrów, z torowiskiem, tak aby można było wprowadzić tam pojazd szynowy: lokomotywę lub wagon. Brama rozsuwana dwuskrzydłowa pokryta była z każdej strony 6-milimetrową blachą ołowianą – przeszkodą dla promieni rentgenowskich. Ściany pomieszczenia od wewnątrz pokryto specjalnym tynkiem rentgenowskim z dodatkiem kruszywa barytowego, wykorzystywanego do zabezpieczenia przed przenikaniem promieni X i gamma. W tym laboratorium prześwietlane były promieniami rentgena ważne dla wytrzymałości pojazdu spoiny. Były to wtedy dość powszechnie stosowane metody nieniszczące badania spoin.
Obecnie również prowadzi się takie badania, tylko współczesne rozwiązania techniczne nie wymagają już stosowania tak grubych blach z ołowiu na drzwi czy bramy. Opracowanie elastycznych materiałów osłonowych z tworzyw sztucznych, z wypełniaczem w postaci pyłu wolframowego, silnie osłabiającego promieniowanie X i gamma, znacznie upraszcza formowanie osłon tuż przy lampie rentgenowskiej. Przycinanie i wyginanie nowego materiału osłonowego o grubości czasem nawet tylko kilku milimetrów jest dużo łatwiejsze w kształtowaniu osłon i to bez niepożądanych szczelin.
Także lampy rentgenowskie emitują znacznie mniej szkodliwego promieniowania. Prowadzone się udane próby, aby wytworzyć skupioną laserową wiązkę promieni rentgenowskich przy niewielkim zapotrzebowaniu na energię elektryczną. Osiągnięcia te powodują, że strefy niebezpieczne ze względu na szkodliwe działanie promieniowania zostały ograniczone do kilku metrów, nawet trzech. Umożliwia to przeprowadzenie mobilne badań w hali produkcyjnej lub w terenie, bez potrzeby budowy specjalnych dużych pomieszczeń laboratoryjnych.
Podstawą doboru określonej metody badania spoin jest najpierw określenie rodzaju błędu spawalniczego. Błędy spawalnicze można podzielić na wady i niezgodności w złączach spawanych. Zgodnie z normą PN-EN ISO 6520-1 niezgodność spawalnicza jest to nieciągłość w spoinie lub odchylenie od zamierzonej geometrii. Natomiast wada to niedopuszczalna niezgodność spawalnicza.
Cały artykuł dostępny jest w wydaniu płatnym 7/8 (178/179) Lipiec/Sierpień 2022
