Tokarki znane są ludziom od czasów starożytności. Wtedy napęd wrzeciona tokarki dokonywany był ręcznie za pomocą smyczka, sznura, niekiedy podobnie jak koło garncarskie – nożnie. Później nożnie, za pomocą pedału. To ostatnie rozwiązanie było stosowane jeszcze przed II wojną, zwłaszcza w małych warsztatach rzemieślniczych. Napędzano też tokarki od koła młyńskiego. Zastosowanie maszyny parowej spowodowało zmiany w napędach tokarek, gdzie wykorzystywano przekładnię transmisyjną. W hali produkcyjnej montowano wał napędowy, tzw. czynny, napędzany maszyną parową. Od tego wału, poprzez przekładnie transmisyjne pasowe, napędzano kilka lub nawet kilkanaście obrabiarek. Tokarki od tego czasu przeszły ogromną transformację. Dzisiaj są to często skomplikowane maszyny z własnymi napędami, wykonujące dużo różnych operacji technologicznych, obudowane różnymi zespołami mechanicznymi i wyposażone w skomplikowane sterowanie wraz ze specjalistycznymi narzędziami.
Aleksander Łukomski
Tokarka to obrabiarka przeznaczona do obróbki skrawaniem przedmiotów o powierzchni obrotowej, jak np. wały, wałki, stożki, gwinty zewnętrzne, wewnętrzne, otwory w wałach, małych korpusach, również wielostopniowe (niektórzy tokarze potrafią wytoczyć kulę lub kostkę w kształcie sześcianu, a więc bryłę w zasadzie nieobrotową). Narzędzia obróbcze to różne noże tokarskie (w tym kształtowe), wiertła i narzędzia do gwintowania. Toczenie dokonuje się
poprzez nadanie obrabianemu przedmiotowi ruchu obrotowego i skrawanie jego powierzchni narzędziem obróbczym. Obrabiany przedmiot mocowany jest w uchwycie lub w kłach. Tokarki dzieli się na:
- Kłowe, które służą do obróbki przedmiotów dłuższych, gdzie obrabiany detal jest umieszczany między wrzecionem a konikiem, z kłem w kształcie stożka. W tym celu w obrabianym wałku wykonuje się nakiełek. Tokarki kłowe
dzieli się na:- stołowe, które służą do precyzyjnej obróbki małych elementów;
- uniwersalne, które służą do obróbki zarówno zgrubnej, jak i precyzyjnej;
- produkcyjne, stosowane w mało- i średnioseryjnej produkcji;
- wielonożowe, do dokładnej obróbki kilkoma nożami jednocześnie;
- ciężkie, które służą do wszechstronnej obróbki bardzo dużych wałów;
- kopiarki – służą do kopiowania kształtu przedmiotu wg wzornika metalowego zamontowanego w obrabiarce.
- Uchwytowe, w których obrabiany detal jest mocowany w uchwycie tokarskim zamontowanym we wrzecionie. Mogą one być:
- poziome – mogą obrabiać przedmiot kilkoma narzędziami jednocześnie;
- pionowe – zapewniają lepszy dostęp do obrabianego przedmiotu.
- Tarczowe – służą do obróbki bardziej płaskich detali o większej średnicy, jak np. tarcze.
- Karuzelowe, o pionowej konstrukcji, do bardzo dużych detali tarczowych.
- Rewolwerowe, które wyposażone są rewolwerową głowicę obrotową, z kilkoma narzędziami do obróbki wg odpowiedniej kolejności.
- Półautomaty tokarskie, które realizują zadany cykl pracy (operator musi założyć i zdjąć obrabiany detal).
- Automaty tokarskie, które mogą być jedno lub wielowrzecionowe.
- Specjalizowane, dla obróbki jednego typu detalu.
- Specjalne, przeznaczone do obróbki jednego, konkretnego detalu.
- NC i CNC, jak i centra obróbcze tokarsko-frezarskie.
- Linie obróbcze składające się z tokarek produkcyjnych lub centrów obróbczych.
Współcześnie produkuje się wszystkie wymienione rodzaje tokarek, gdyż znajdują one zastosowanie w różnych typach zakładów produkcyjnych, gdzie realizowana jest produkcja jednostkowa, remontowa, małoseryjna i wielkoseryjna. Różne rodzaje produkcji wymagają różnego typu tokarek, a ich zastosowanie do konkretnego rodzaju produkcji poprzedzone jest najczęściej rachunkiem ekonomicznym.
Cały artykuł dostępny jest w wydaniu 3/4 (186/187) Marzec/Kwiecień 2023
pobierz pdf
