20 kwietnia 2024


Jeden z egzemplarzy w PWS zmodyfikowano poprzez zastosowanie mocniejszego silnika Wright Cyclone 500/525 KM (368/386 kW). Samolot ten testowano w Instytucie Badań Technicznych Lotnictwa (ITBL) w 1931r. Pilotował go chor. pil. Tadeusz Zdunik. Co ciekawe, mimo zastosowania mocniejszego silnika (oryginalny Gnome–Rhone miał około 420 KM), zmodyfikowany PWS-A wykazał gorsze własności lotne! Samolot ten był testowany także przez Lotniczą Szkołę Strzelania i Bombardowania w Grudziadzu (LSSiB), gdzie potwierdzono gorsze osiągi tej maszyny.sylwetki-33-1_s
Myśliwce PWS-A budowano w pierwszej połowie 1930r. Czterdzieści silników Gnome-Rhone Jupiter IV dla PWS-A zostało zdemontowanych wcześniej z bombowców Farman F-68BN4 Goliath. Pozostałe dziesięć wzięto z zapasów. Jak wykazała eksploatacja silniki te zużywały więcej oleju niż przewidywano. Było to spowodowane głównie nieprzystosowaniem samolotu do lotu odwróconego, co powodowało, że podczas akrobacji zdarzały się wycieki oleju oraz zanieczyszczenia kadłuba smarami. Po tych incydentach polecono lepiej uszczelnić instalację olejową oraz zwiększyć ilość oleju poprzez zwiększenie pojemności zbiornika. Zrobiono to za pomocą podzielenia zbiornika opadowego na dwie części, z czego jedna przeznaczona była na olej. Przeróbki dokonano w 2. PL, a oceniono je podczas testów w IBTL, w 1931r.
W 1930r. pierwsze pięć seryjnych PWS-A rozpoczęło służbę w 2. Pułku Lotniczym (PL), gdzie przeszły testy strzelania w locie oraz zostały wysłane do szkoły pilotażu myśliwskiego. Ostatni PWS-A nr. 4.50 został przydzielony do Instytutu Badań Technicznych Lotnictwa (ITBL). Tam porównywano go w locie z innymi samolotami produkcji krajowej. W latach 1930 – 1931 w PWS-A przezbrojono cały 2. PL, w skład którego wchodziły 121. i 122. Eskadra Myśliwska (EM). W 1933r. w samoloty te wyposażono nowo sformowaną 123. EM. Etat samolotów w Eskadrach Myśliwskich wynosił wtedy dziesięć maszyn. 123. EM była jednostką utworzoną od razu z wykorzystaniem PWS-A. Została zorganizowana rozkazem MSWojsk., w dniu 7.07.1933r.(L.dz.2446/tjn.Org.). W praktyce jej tworzenie rozpoczęło się w październiku 1933r., kiedy to podjęto w 2. PL organizację 123. Eskadry Myśliwskiej. Jej pierwszym dowódcą był por. pil. Mieczysław Medwecki. Personel 123.EM składał się początkowo z nadwyżek innych eskadr. Wyposażenie stanowiły wyłącznie myśliwce PWS-A. 123. EM, jako jednostka składowa III/2 Dywizjonu Myśliwskiego, była w pewnym sensie eskadrą treningową, gdyż każdy nowy pilot musiał odbyć w niej staż. PWS-y ze 123. EM brały udział m. in. w ćwiczeniach praktycznych (tzw. szkoła ognia) na Pustyni Błędowskiej. Od stycznia 1935r. Dowódcą 123. EM  został kpt. pil. Mieczysław Wiórkiewicz. W dniu 9.05.1935r. w eskadrze tej doszło do tragicznego wypadku.  Podczas ćwiczeń startu z wiatrem na lotnisku Rakowice kpr. pil. Antoni Godlewski za późno poderwał maszynę i uderzył w hangar dywizjonu myśliwskiego. Przednia część samolotu przeleciała z rozpędu nad hangarem i upadła obok. Pilot został wyrzucony z kabiny na odległość 70 m. Niestety po kilku minutach zmarł.
Pod koniec 1935r. 123. EM przezbrojono na myśliwce PZL P.7a.
W latach 1931-1934 na PWS-A latał polski zespół akrobacyjny ze 122. Eskadry Myśliwskiej 2. Pułku Lotniczego, czyli tzw. ”Trójka Bajana”. Latali w niej: kpt. Jerzy Bajan, kpr. K. Pniak i kpr. S. Macek. Wykonywali oni akrobacje zespołową, podczas, której od startu aż do lądowania skrzydła ich samolotów były połączone taśmą z chorągiewkami. Poza tym PWS-A używano także w innych jednostkach czy instytucjach wojsk lotniczych, jak np. Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie (CWOL), Lotnicza Szkoła Strzelania i Bombardowania w Grudziądzu (LSSiB) czy Szkoła Wyższego Pilotażu w Grudziądzu. W dniach 30.08. – 8.09., 121. EM brała udział w paradzie lotniczej nad Warszawą, z okazji zwycięstwa w Challenge w 1932r. PWS-A posiada na swym koncie także karierę filmową, gdyż samoloty  pochodzące m. in. z 2. PL brały udział w kręceniu filmu „Pod twoją obronę” w 1933r. Dynamiczne efekty filmowe w locie zostały wykonane przez sierż. Stanisława Maysenhaltera z plutonu aerofoto 2. PL. Po 3-4 latach eksploatacji, na skutek zmęczenia materiału, odpadło w czasie lotu kilka kołpaków śmigła. Departament Aeronautyki MSWojsk. (Dep. Aer) wydał wówczas (7 lipca 1934r.) rozkaz zdemontowania kołpaków śmigieł z wszystkich PWS-A. Wprawdzie dotyczyło to jedynie kołpaków - niewielkiego detalu, ale był to symboliczny znak starzenia się myśliwców PWS-A, których wycofywanie rozpoczęto w 121. i 122. EM. Ostatnie PWS-A wycofano z pierwszej linii ze 123. EM na przełomie 1935 i 1936r.

KONSTRUKCJA:
Konstrukcja drewniana, częściowo kryta sklejką i płótnem. Kadłub posiadał drewnianą kratownicę pokrytą sklejką. Niektóre posiadały kratownicę metalową (BH.33P) krytą płótnem. Przód kadłuba pokryto blachą duralową. Płaty dwudźwigarowe z płóciennym pokryciem. PWS-A (polskiej produkcji) miały kadłuby drewniane. Płat dolny miał większą rozpiętość od płata górnego. Komorę płatów wzmocniono cięgnami  i rozpórkami w układzie odwróconego N. Płaty były dwudzielne i dwudźwigarowe. Lotki zamontowano tylko na dolnym płacie, razem z odciążającymi płytkami. Pokrycie noska profilu na krawędzi płata (około 1% cięciwy) wykonano ze sklejki, resztę pokryto płótnem. Krawędzie spływu wzmocniono drutem stalowym.
Dwugoleniowe podwozie posiadało dwie półosie i gumowe amortyzatory z krążków zgniatanych. Na wielu zdjęciach PWS-A można dostrzec podwozie z prostą osią, takie jakie stosowano na B.21. Usterzenie kryte płótnem, wolnonośne. Śmigło typu Szomański, drewniane, wzmocnione nasączonym płótnem.



Ogólnie mówiąc, samoloty te używano w pierwszej linii w eskadrach myśliwskich w latach 1930-1934, a jedna z eskadr używała ich w tej roli do przełomu lat 1935/1936.  Następnie samoloty te przeznaczono do nauki akrobacji oraz jako tzw. samolot III typu szkolnego. W takiej roli służyły w Dęblinie i Grudziądzu jeszcze przez kilka lat, do 1938r. W 1933r. PWS-A mogły być użyte w planowanym antyhitlerowskim tzw. ataku prewencyjnym na Niemcy, do którego jednak nie doszło z powodu odmowy wsparcia ze strony Francji. Plan ten zakładał szybką inwazję wojsk polskich i francuskich na Niemcy, zlikwidowanie Hitlera i partii narodowo-socjalistycznej, oraz wycofanie się po wykonaniu zadania . Podstawą prawną do realizacji tego ataku miało być przestrzeganie Traktatu Wersalskiego z 1919r.