26 kwietnia 2024

W grudniu 1971 roku podpisano kontrakt z koncernem FIAT na produkcję i sprzedaż samochodu małolitrażowego, a 1 stycznia 1972 roku powołano wielozakładowe przedsiębiorstwo pod nazwą Fabryka Samochodów Małolitrażowych. W jego skład weszły Wytwórnia Sprzętu Mechanicznego w Bielsku-Białej i Kuźnia Ustroń oraz kilkanaście innych zakładów z terenu ówczesnych województw bielskiego, katowickiego, częstochowskiego i wrocławskiego. Dotychczasowy Oddział Zamiejscowy Centralnego Ośrodka Konstrukcyjno-Badawczego Przemysłu Motoryzacyjnego w Bielsku-Białej został przekształcony w Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Samochodów Małolitrażowych BOSMAL, który od tej pory ściśle współpracował z FSM. Tu realizowane były wszystkie prace konstrukcyjne i badawcze wynikające z potrzeb FSM, jak również prace rozwojowe.

Andrzej Zieliński

Zchwilą uruchomienia seryjnej produkcji „malucha” w kraju (połowa 1973 r) w OBR SM rozpoczęto prace nad wersjami pochodnymi tego samochodu. Nawiązano współpracę z warszawską Akademią Sztuk Pięknych, gdzie zlecono opracowanie projektów brył nadwozi dla trzech nowych pojazdów pochodnych od modelu 126p: samochodu dostawczego, samochodu wydłużonego oraz wersji z nadwoziem typu kombi. Pracami tymi kierował prof. dr inż. Cezary Nawrot, doświadczony projektant wyrobów motoryzacyjnych.
bombel_1_sJako pierwszy do realizacji został skierowany niewielki furgon. Zgodnie z założeniami projektowymi bez zmian pozostały zespoły mechaniczne samochodu, zmianie natomiast uległa jedynie tylna część nadwozia. Wycięto jego tylną górną część, za słupkiem środkowym, tworząc w ten sposób otwartą przestrzeń ładunkową, jak w typowym pick-up’ie. Przestrzeń ta została następnie przykryta sztywną nadbudową wykonaną z żywicy poliestrowej wzmocnionej włóknem szklanym. Obły kształt nadbudowy spowodował, że samochód otrzymał niepoprawną gramatycznie nazwę „Bombel”. Budowę pierwszego prototypu takiego pojazdu zakończono w 1974 roku. Mimo umieszczenia z tyłu samochodu zespołu napędowego uzyskano przestrzeń ładunkową o objętości około 1 m3. Specyficznym rozwiązaniem było podzielenie tej przestrzeni na dwa poziomy. Poziom górny, o płaskiej powierzchni, umieszczony został nad silnikiem i był dostępny przez tylne drzwi, unoszone do góry. Dolny poziom tworzyła wnęka znajdująca się za przednimi fotelami. Między dachem a górnym poziomem rozpięta była siatka chroniąca kierowcę i pasażera przed ewentualnym przemieszczeniem się ładunku. Istniała możliwość łatwego zamontowania oryginalnej kanapy tylnej z PF 126p i przewozu osób. Ładowność „Bombla” wynosiła 300 kg.
126-Long_sDrugim samochodem pochodnym od popularnego Polskiego Fiata 126p, który został opracowany w OBR SM był wydłużony „maluch” o dumnie brzmiącej nazwie „Long”. Zdecydowano się na zwiększenie rozstawu osi oraz długości całkowitej pojazdu o równe 100 mm. Wydłużenia dokonano za środkowym słupkiem nadwozia, więc zmiana ta wpłynęła na powiększenie przestrzeni dla pasażerów siedzących z tyłu. Na zewnątrz pojazd wyróżniał się jedynie zwiększoną długością okien bocznych oraz cofniętym do tyłu (względem krawędzi drzwi) wlewem paliwa. Powiększone w ten sposób wnętrze zachęcało do częstszego używania pojazdu z pełnym obciążeniem, wobec tego podjęto decyzję o zastosowaniu silnika o nieco zwiększonej mocy. Zmodernizowany silnik, o objętości skokowej 0,594 dm3, osiągał moc 19 kW tj. o 2 kW większą niż w modelu podstawowym. Wzmocniono także zawieszenie kół tylnych. Prędkość maksymalna wynosiła 110 km/h. Prototyp samochodu PF 126p „Long” wykonano w 1975 roku.
126-Combi_sW 1976 roku rozpoczęto prace nad samochodem PF 126p Combi. Zdecydowano się na szeroki zakres zmian, które objęły głównie nadwozie i silnik. Rozstaw osi, podobnie jak w wersji Long zwiększono o 100 mm, a dodatkowo zwis tylny wydłużono o 70 mm.
Opracowano nową wersję silnika o poziomym układzie cylindrów, co pozwoliło na istotne obniżenie jego wysokości. Zastosowano górną wewnętrzną pokrywę komory silnika, a nad nią wygospodarowano dodatkową przestrzeń bagażową. Silnik o objętości skokowej powiększonej do 652 cm3 otrzymał nową skrzynię korbową, dostosowaną do poziomego układu cylindrów. Zmieniono także większość zespołów osprzętu silnika i powiększono stopień sprężania. Nowy silnik osiągał moc maksymalną 18,4 kW.
126-inw_sZmieniono również charakterystykę niezależnego zawieszenia tylnych kół. Nadwozie typu kombi wyróżniało się estetyczną sylwetką. W tylnej ścianie umieszczono unoszone do góry drzwi. Objętość przestrzeni bagażowej za tylnym oparciem wynosiła 500 dm3, a po złożeniu kanapy tylnej wzrastała do 1000 dm3. Wydłużenie pojazdu spowodowało zwiększenie masy własnej do 630 kg. Niekorzystny wpływ zwiększonej masy pojazdu na jego dynamikę zrekompensowany był wzrostem mocy silnika. Prędkość maksymalna modelu Combi wynosiła 105 km/h. Prototyp tego pojazdu zbudowany został w 1977 roku.

Prototypy wszystkich trzech nowych pojazdów zostały gruntownie przebadane, ale mimo uzyskania pozytywnych wyników nie podjęto decyzji o wprowadzeniu ich do produkcji seryjnej.

W BOSMAL-u opracowane zostały także wersje inwalidzkie samochodu typu 126p. Wykonano konstrukcję specjalnych układów sterowania umożliwiających prowadzenie pojazdu inwalidom z dysfunkcją rąk lub nóg. Wyposażenie samochodów inwalidzkich uzupełnione było elementami ułatwiającymi prowadzenie jak np. elektryczna pompka spryskiwacza szyby przedniej, ogrzewana tylna szyba, czy dodatkowy uchwyt nad drzwiami kierowcy. Inwalidzkie wersje samochodu PF 126 zostały wdrożone do seryjnej produkcji w FSM w 1978 roku.