Żeliwa o twardości powyżej 300 HB, takie jak np. żeliwa zabielone, żeliwa sferoidalne hartowane izotermicznie oraz żeliwa stopowe odporne na ścieranie, z uwagi na wysoką wytrzymałość mechaniczną, dużą twardość i odporność na ścieranie, mogą sprawiać trudności w obróbce wiórowej. Żeliwa te w większości można zaliczyć do materiałów twardych grupy H wg ISO 513:2004, do której zaliczane są m.in. stale utwardzone, materiały żeliwne utwardzone, żeliwo zabielone [1-3].
Kazimierz Czechowski, Iwona Wronska
Często spotykany jest obecnie ogólny podział żeliw, w którym wyróżnia się jako podstawowe: żeliwa białe (white iron), żeliwa ciągliwe (malleable iron), żeliwa szare (gray iron) i żeliwa sferoidalne (ductile iron).
Na potrzeby klasyfikacji materiałów w aspekcie podatności na obróbkę wiórową możemy wyróżnić jako najczęściej stosowane współcześnie następujące rodzaje żeliw:
- żeliwo szare (GCI – Grey Cast Iron),
- żeliwo ciągliwe (MCI – Malleable Cast Iron),
- żeliwo sferoidalne (NCI – Nodular Cast Iron),
- żeliwo o zwartym graficie zwane wermikularnym (CGI – Compacted Graphite Iron),
- żeliwo sferoidalne hartowane izotermiczne (ADI – Austempered Ductile Iron).
Bardziej szczegółowa klasyfikacja żeliw, podana np. przez J. R. Davisa w „Metals Handbook, Desk Edition - ASM International Handbook Committee” [4], uwzględnia postać węgla oraz mikrostrukturę i barwę przełomu żeliwa (tab. 1). Ponieważ w literaturze polskiej i anglojęzycznej dotyczącej żeliw występują niekiedy różnice w nazewnictwie rodzajów żeliw i ich charakterystyki, w związku z tym w tabeli 1 zamieszczono tekst w obydwu ww. językach.
Tab. 1. Klasyfikacja żeliw z uwzględnieniem postaci węgla oraz mikrostruktury i barwy przełomu – na podstawie literatury [4]
Oprócz wymienionych w tabeli 1 standardowych rodzajów żeliw istnieje jeszcze grupa żeliw specjalnych charakteryzująca się zawartością składników stopowych powyżej 3%. Żeliwa te zwane stopowymi posiadają specjalne właściwości w zakresie np. odporności na podwyższoną temperaturę oraz odporności na korozję i zużycie ścierne. Można wyróżnić: żeliwa stopowe odporne na zużycie ścierne (niskostopowe, niklowo-chromowe, chromowo-niklowe, wysokochromowe), żeliwa stopowe żaroodporne (chromowe, krzemowe, aluminiowe, wysokochromowe, wysokoniklowe), żeliwa stopowe odporne na korozję (krzemowe, niklowo-miedziowe, wysokoniklowe sferoidalne, wysokoniklowe szare, wysokochromowe), żeliwa o strukturze austenitycznej do pracy w niskiej temperaturze [2-4].
cały artykuł dostępny jest w wydaniu 10 (61) Październik 2012
